Van A(lmere) naarZ(eewolde)… Over de Zonnehoeve en de balans…

Zeewolde.- Piet van Ijzendoorn neemt me even mee in zijn auto en we rijden naar een weiland, een eindje verder op. Er is zojuist een veulen geboren; hij moet even kijken of het goed gaat met de merrie en het veulen. Daarna rijden we verder naar een weiland met koeien. Ook daar gaat het goed; de natuur houdt eigenlijk alles in balans, zegt Piet, als je er maar voor zorgt dat je die balans in de gaten houdt. Piet van Ijzendoorn is de grote kracht achter de grote biologisch dynamische boerderij, Zonnehoeve in Zeewolde, een bedrijf van 200 hectare groot.
In Flevoland is eigenlijk alles groot. De afstanden binnen en tussen de steden zijn groter dan elders in het land. Het idee om op een halve middag van Almere naar Lelystad te wandelen, via de Oostvaardersplassen is onzinnig. Na het bezoek aan het Homeruskwartier in het zuiden van Almere wordt me al gauw duidelijk dat ik alleen per trein voor het invallen van de duisternis in Lelystad kan zijn.
Met de trein rijden we langs de Oostvaardersplassen, een gebied met een overbevolking aan edelherten, paarden en runderen, een volkomen kaal gevreten vlakte, met hier en daar wat bosschages. Staatsbosbeheer, verantwoordelijk voor het gebied, beschouwt het als een experiment van en voor oorspronkelijke natuur en het kloppend hart van het haar natuurbeleid. Maar zo natuurlijk is het niet, wel integendeel; zo als alles in Nederland bedacht is, geldt dat in extreme mate voor dit gebied. De Oostvaardersplassen, bedenk ik me, vormen de keerzijde van het gebied tussen Haarlem en Amsterdam, met de auto’s, de treinen, de vliegtuigen, de overbevolkte noordelijke Randstad. Het een is, als symbool van een tijdsbeeld, niet los te zien van het ander.
De volgende dag, vrijdag, vertelt Piet van Ijzendoorn, dat de soortenrijkdom in de Oostvaardersplassen is terug gehold door de disbalans in het gebied. Voor enkele jaren liepen zijn paarden en runderen in het gebied. Natuurbeheer is een van de poten van zijn biologisch dynamische Zonnehoeve. Door met een scherpe blik te waken over het aantal paarden en koeien wat hij in het gebied liet grazen, ontstond er een rijkdom aan planten, vogels en dieren. Die rijkdom is nu verdwenen; een enkele functionaris van Staatsbosbeheer overtuigde de organisatie te kiezen voor een andere vorm van ‘natuurbeheer’. Vooral in de wintermaanden, wanneer honderden dieren van honger sterven, trekt dat nieuwe natuurbeleid de aandacht. Piet van Ijzendoorn ziet het met afgrijzen aan. “Het is een idee van één man. En niemand kan daar meer wat aan doen. Staatsbosbeheer is autonoom.”

Piet van Ijzendoorn (64 jaar) komt uit de Betuwe; daar hadden zijn ouders een klein gemengd boerenbedrijf. Piet kon net als zijn broers en zussen goed en snel leren; op zijn zestiende had hij zijn HBS-diploma al op zak en werkte hij full time mee op de boerderij thuis. Hier werd zijn aandacht ontwikkeld voor de kracht van de natuur. “We weten eigenlijk maar heel weinig over de mogelijkheden van natuurlijke systemen; wat je kunt zien wanneer je goed en langdurig waarneemt, is dat de natuurlijke systemen veel ingewikkelder zijn dan we denken of weten. Het landbouwkundig onderzoek, wat ik intensief volg, is beperkt en onderzoekt maar zulke kleine facetten van het geheel.”
Piet van IJzendoorn werd onlangs tot ereburger van Zeewolde benoemd. Hij is een pionier op het gebied van de biologisch dynamische landbouw. De Zonnehoeve is tweehonderd hectare groot maar het is veel meer dan dat. Van de eigen tarwe wordt meel gemalen op het bedrijf wordt biologisch brood gebakken. Koeien worden gehouden voor melk en vleesproductie en er is een grote stoeterij. Bovendien is de Zonnehoeve nog actief in natuurbeheer en in de zorg. In het totaal werken er 43 mensen en is het een coöperatieve van acht partners.
Maar deze eenvoudige feiten doen, hoewel indrukwekkend, het bedrijf geen recht. De Zonnehoeve is een inspiratiebron voor zorgvuldigheid, voor de delicate balans tussen de mens en de natuur. “Onze koeien hebben de hoogste gezondheidsstatus en ik geef vrijwel geen geld uit aan een dierenarts. We voldoen aan alle controles, hoor. Voor de koeien gaan kalven haal ik ze uit de wei en breng ze naar een natuurgebied. Dan gaan ze zogezegd een poosje op vakantie. Ik hou de kalfjes drie maanden bij de moeder. Dat is beter en de koeien geven vervolgens meer melk. Vanzelfsprekend behouden ze hun horens.”
Ook met de paarden is zoiets aan de hand. De paarden van de Zonnehoeve begrazen natuurgebieden en worden na een aantal jaren gevangen en gezadeld en gereden in de stoeterij. Het zijn vaak de beste paarden die je kunt treffen; een mogelijk twee paarden van de Zonnehoeve doen mee aan de Olympische Spelen in :Londen.
Doorgaans wordt in Nederland verbouwde tarwe gebruikt voor veevoer en niet voor meel; op de Zonnehoeve gaat dat anders. “Ik wilde niet aanvaarden”, zegt Piet van Ijzendoorn, “dat Nederlandse tarwe niet geschikt zou zijn voor onze bakkers. Daarom heb ik net zo lang gezocht tot ik de juiste kruising had. Elke hectare levert 15.000 biologische broden. Ze worden verkocht onder andere door bakkerij ’t Stoepje uit Spakenburg, op de markt.”

Terwijl we over het veld kijken hoe koeien rustig grazen of herkauwen, zegt Piet dat hij eergisteren werd verrast in de vroege ochtend. “Er hing een vochtige dauw over het veld en daarboven, over de hele akker hing een web van duizenden spinnetjes. Normaal zie je dat in de herfst. Waarom zijn die spinnetjes er nu, in het voorjaar? Wat betekent dat en wat is het gevolg?”
Piet vertelt dat toen hij begon, de boerderij werd geteisterd door vliegen. Na een paar jaar was die vliegenplaag voorbij, zonder spuitmiddelen, vanzelfsprekend. De balans had zich opnieuw gevormd. Piet is er van overtuigd dat de landbouw anders kan en dat de aarde voldoende voedsel kan geven, ook wanneer de wereldbevolking groeit naar negen miljard mensen. De industriële voedselproductie is een heilloze weg, meent hij. “We moeten,” zegt Piet,”het boerenbedrijf dichter bij de mensen brengen en de mensen bij de boerderij. Daarom ook wil ik zo graag alle drie de generaties hier op het erf huisvesten; zij kunnen hier zo veel leren en doorgronden, ook van elkaar. We gaan nu nog ouderen appartementen bouwen. Dat is de nieuwste ontwikkeling.”
We rijden terug naar de boerderij; het is etenstijd. In een gemeenschappelijke ruimte schuift iedereen aan en ik mag mee eten. Piet legt in paar woorden uit dat ik een tocht maak door Nederland, te voet. Wat een geluk, denk ik, lekker eten. Mijn overbuurvrouw aan de grote tafel, Bregje, en verantwoordelijk voor het onderhoud op de Zonnehoeve, kijkt me even aan, verbaasd, verstild. “Wat ziet U er dan netjes uit, voor een zwerver,”zegt ze.

Geef een reactie