Enkele observaties voorafgaand aan het verslag van de vijfde etappe.
1. Huizen in dorpen en steden zijn overdag vrijwel verlaten zijn, overdag. Je ziet en treft nauwelijks mensen thuis; bedrijven zijn onbenaderbaar, gesloten achter hekken, of glimmende gevels e n deuren. Wanneer er mensen op straat zijn, zijn dat ouderen in de buurt van winkelcentra of supermarkten. Maar…. niemand is thuis.
2. Een opening naar de organisaties die in het verleden tot de sociale beweging behoorden, gaat niet of moeizaam. Verbondenheid met de sociaal democratie blijkt bijvoorbeeld een hindernis om in contact te komen met de FNV, met het dagblad de Morgen in Vlaanderen.
3. Het reizen naar en van start en eindpunten van verschillende etappes per trein is een hachelijk avontuur. Van de vijf keer op weg, werden mijn medereizigers en ik, nu al tweemaal gestopt door ‘een aanrijding met een persoon’. Tussen Goes en Tilburg sprongen op een dag drie mensen voor de trein. De ervaringen van het personeel van de spoorwegen zijn indringend en laten zich niet uit mijn hoofd glijden. Wat te denken, bijvoorbeeld, van het bejaarde echtpaar, onlangs, dat hand in hand het perron afstapte en onder een aanstormende trein liep?
4. Volgens officiële cijfers worden in Nederland jaarlijks 1600 zelfdodingen gepleegd; 200 daarvan voor de trein. Ruim 100.000 mensen zouden een poging tot suicide ondermenen. Ik betwijfel de juistheid van de cijfers van de NS en Pro Rail… maar hoe het ook zij… wat betekenen die cijfers, in het licht van de toestand van de samenleving?
5. Wie met werknemers praat in het onderwijs, in de zorg, transport, veiligheid of maatschappelijke samenhang, hoort overal dezelfde klacht. Een dikke laag van bureaucratie blokkeert een goede werking; contracten en contacten zijn vluchtig en leiden tot onzekerheid. De zwakste mensen in de samenleving betalen als altijd in de geschiedenis de hoogste prijs.
6. Maakt de overheid, en haar geprivatiseerde of verzelfstandigde onderdelen, een vitale, rechtvaardige indruk; speelt het publieke domein de evenwichtige rol die de sociaal democratie nog steeds veronderstelt?
7. De voettocht moet niet alleen woorden, verhalen en gedachten op leveren in het licht van de sociaal democratie; ik hoop ook een beeld te geven van de samenleving en antwoorden te vinden op de rol en betekenis van de overheid en hoe zich die verhoudt tot de uitgangspunten en idealen van de sociaal democratie.
8. Wat zou het mooi zijn wanneer aan het einde van de voettocht ook een richting gevonden kan zijn voor een perspectief van de sociaal democratie.