Fragment 3: Buurman en Buurman.
Als je te voet het land doorkruist ontdek je al snel dat er tussen dorpen en steden oude, logische wegen liggen. Zo is er ook een oude, vrijwel rechte weg vanuit Enkhuizen naar Hoorn, misschien niet de mooiste maar wel de snelste en eenvoudigste. Onderweg passeer ik vestigingen van wereldwijd opererende bedrijven, Syngenta en Monsanta. Die bedrijven zijn actief in de productie en veredeling van zaad en bloembollen. Onderschat daarvan de betekenis niet; het zijn bedrijven die naast de Shells en Unilevers nauwelijks opvallen maar minstens een even groot belang hebben als de energiereus of de boter en margarinefabrikant. Jammer genoeg heb ik niet de tijd en mogelijkheden om bij die bedrijven binnen te lopen, te luisteren, te kijken en te begrijpen wat zij doen, waarom en waarmee…
Maar goed, mevrouw de Wit zet even voor twaalf uur emmers met bossen tulpen in haar voortuin. De tulpen zijn te koop voor 1,25 cent per bos; het zijn prachtige verse bloemen, zo van de kwekerij, buiten het dorp. Ik zou de kwekerij kunnen bezoeken, wanneer haar man en zonen tijd zouden hebben, maar het is wel een half uurtje lopen. Ze helpt, terwijl ze over de tulpen vertelt, ondertussen een buurvrouw aan twee bossen en zorgt er voor dat ze veilig en rechtop tussen de andere boodschappen in de fietstas komen. Nee, veel tijd voor een praatje heeft mevrouw de Wit niet; haar kleinkinderen komen zo uit school en dan moet er voor iedereen brood op tafel staan. Een andere keer, graag…
Het is licht, zonnig weer. Ik wandel door Lutjebroek richting Hoogkarspel en vandaar naar Westwoud. Op de grens tussen beide dorpen staat hoog op een pilaar een leeuw. Hier tref ik Simon (76) op de stoep voor zijn voortuin aan. Hij veegt bladeren aan de kant en ziet zijn overburen met de fiets aan de hand aankomen. “Zij gaan vertellen,”zegt Simon, “dat ze morgen met vakantie gaan.” En inderdaad, buurman Maus (75) vertelt dat ze de volgende dag twee weken naar Torremolinos gaan, tot zijn spijt overigens, want niets zo mooi als het ontluikend voorjaar, meent Maus. Maar ja, zijn vrouw regelt dit soort zaken nu eenmaal.
Simon had me juist verteld over de verschillen tussen Hoogkarspel en Westwoud. Westwoud is nog steeds een dorpsgemeenschap daar waar Hoogkarspel een meer stedelijk karakter heeft door de vele nieuwkomers in het dorp. In Westwoud van oudsher bestaat een hecht en intens verenigingsleven en is iedereen die iets kan, is actief als vrijwilliger. Maus is dat nog steeds; Simon was jarenlang actief in de voetbalclub en in de ANBO, de ouderenbond.
De laatste jaren echter is de zorg voor zijn vrouw zo intensief geworden dat hij eigenlijk geen kant meer op kan. Gelukkig heeft hij zijn beide dochters in de buurt, de schoonzonen en kleinkinderen die hem ook bij staan bij de verzorging van zijn vrouw. “Haar korte termijn geheugen is zo ver achteruit gegaan,” vertelt Simon, “dat ik haar eigenlijk niet meer alleen kan laten. De verzorging gaat nu dag en nacht door. Je denkt dat je alles op orde hebt en dan sta je hier voor. Ja… zo gaat het leven.”
Hij ontwierp en bouwde een nieuw huis op de plaats waar eerder zijn ouders woonde, zestien jaar geleden. Hij stopte met zijn installatiebedrijf en dacht samen met zijn vrouw van hun oude dag te kunnen genieten. Simon vertelt zijn geschiedenis met een diepe berusting en een intens gevoel van liefde. Geen verbittering, geen egoïsme maar zorgzaamheid. Zijn schoonzoon rijdt voor en de kleinkinderen stappen uit: “Hoi Opa.” Maus en Simon kijken elkaar even aan, een ogenblik van grote verbondenheid.
Simon wijst me op een pad door de weilanden richting de Blokker om vandaar naar Hoorn te wandelen. Ik volg zijn advies vanzelfsprekend op.
Fragment 4: Violen.
In de voortuin van Jeannette van Engen staan bakken met violen opgesteld; een kleurig en vrolijk gezicht. Wanneer ik de weg vraag richting Hoorn ontstaat een praatje en nodigt Jeannette me uit voor een kopje koffie. Dat laat ik me geen twee keer zeggen; het is bijna half vijf; ik ben al sinds half twaalf te voet onderweg en eigenlijk heel moe. Samen met haar dochter Renate (13) is ze achter het huis bezig om de tuin klaar te maken voor het voorjaar en de zomer. De violen in de voortuin verkoopt ze voor haar oom, die een kleine kweker is en jaarlijks 13.000 plantjes kan aanbieden. “Dat is te weinig om er mee naar de veiling te gaan,” vertelt Jeannette, terwijl ze aan een picknicktafel in de tuin koffie inschenkt, “Dan zijn de veilingkosten te hoog in verhouding met de opbrengst.” Nu kunnen passanten de plantjes kopen en het geld in de brievenbus deponeren. “Dat gaat goed hoor. Zo helpen we elkaar en het is ook leuk, die aanloop van mensen hier.”
Renate zit in de brugklas in Hoorn; ze heeft het naar haar zin op school; ze fietst elke dag met een hele groep uit het dorp naar school. De basisschool heeft nog voldoende leerlingen, vertelt Jeannette. “Maar,”zegt ze, “ik zat in een klas zat met veertig kinderen; Renate had iets meer dan twintig medeleerlingen, maar ons neefje die nu op school zit heeft nog maar zes anderen in zijn groep.”
In Kats, waar ik woon, wordt het voortbestaan van de lagere school wel direct bedreigd. De bovenschools manager, Jos Ernst, wil bewijzen dat hij macht heeft en op basis van betwistbare rapporten, zo houdt hij de gemeenschap van Kats en het gemeentebestuur voor, heeft de basisschool van Kats in de toekomst geen bestaansrecht heeft. Enkele jaren geleden was diezelfde school nog het paradepaardje van het ministerie van Onderwijs…. Er kwamen uit alle delen van Europa docenten kijken hoe in Kats de school kwalitatief top was en het hart vormde van de gemeenschap. De bovenschools manager, afkomstig van het vooraanstaande adviesbureau BMC, is er in geslaagd die kwaliteit in twee jaar af te breken en de school naar de ondergang te leiden.
“Ja,” zegt Jeannette “dat zie je overal gebeuren. Alles moet groter worden en uitgebreid. De open ruimte hier wordt ook steeds meer volgebouwd. Er lijkt een einde aan te komen.”
Na de koffie wandel ik verder, richting de Blokker, passeer een monument dat herinnert aan een optreden van The Beatles al hier, een leven lang geleden, en kom uiteindelijk aan in een buitenwijk van Hoorn. Het is dan al avond en bijna donker.