Solidariteit en dynamiek: de Luikse PS.
Luik, Aken en Maastricht horen meer bij elkaar dan het Koninkrijk Nederland, de Bondsrepubliek Duitsland en het Koninkrijk België. De drie steden, waarvan Maastricht de kleinste is, hebben een gemeenschappelijke geschiedenis van eeuwen. Voor sociaal-democraten in de regio is samenwerking nu minder vanzelfsprekend dan in de eerste jaren van de beweging. De sociaal democraten in Luik en Aken zijn onbekenden; ik wilde weten hoe het hen vergaat en reisde daarom verder, per trein, eerst naar de Vurige Stede, Luik, en de volgende dag in alle vroegte naar de stad waar Karel de Grote zich zo thuis voelde, Aken.
Terwijl de crisis voort woekert, verkeert de sociaal democratie in de meeste Westerse landen in een diepe crisis. Kiezers lopen weg; het ledenbestand veroudert. In Engeland, Nederland, Vlaanderen, Duitsland, Frankrijk, Spanje, Portugal, Scandinavië en zelfs Italië lukt het sociaal-democraten niet om draagvlak te vinden voor een krachtig en helder alternatief.. Er zijn uitzonderingen: Friesland, Groningen, Drenthe èn Wallonië. Alleen al in de stad Luik heeft de Parti Socialiste twintig duizend leden. Bij verkiezingen wordt de PS jaar in jaar uit de grootst partij van het land. Wat is het geheim? Cliëntalisme, zoals een van van mijn partijbesuurders vroeg? Nee.
Daar waar anderen oog hebben voor de sociaal democraten in ngeland, Duitsland of Vlaanderen, volg ik sinds jaar en dag Parti Socialiste in Brussel en Wallonië. De Waalse Parti Socialiste heeft een bijzondere en roerige geschiedenis. In 1978 toen ik net in Brussel was gearriveerd bleek de Belgische Socialistische Partij juist gesplitst in een Vlaamse en Franstalige partij. Medewerkers in het landelijk bureau op de Keizerslaan in Brussel, die jarenlang hadden samengewerkt, vonden elkaar nu hoogstens terug in de lift… Zoals in iedere scheiding… wat de ene dag nog vertrouwd was, is de volgende dag vreemd en na verloop van tijd zelfs onbemind.
De Waalse Socialistische Partij heeft een roerige geschiedenis, nauw verbonden met de vakbond, en de socialistische mutualiteiten (ziekenfonds), maar ook met de Waalse regionale beweging. Andre Cools was de laatste voorzitter van de BSP en de eerste président van de PS. Hij was de zoon en kleinzoon van socialistische voormannen. Zijn grootvader zat in de gevangenis wegens zijn syndicale activiteiten; zijn vader werd door de Nazi’s vermoord in het concentratiekamp.
Eind jaren zeventig stortte de Waalse kolen en staalindustrie in elkaar en raakten vele tienduizenden arbeiders hun werk kwijt. Wallonnië werd een sombere streek; Luik een zwarte, donkere stad, met maar weinig vreugde, en een gebrek aan perspectief. Ook in Charleroi en de Borinage veranderde een levendige streek in triestigheid en gebrek aan hoop en vooruitzicht.
Als weinig anderen lieten de Luikse filmmakers, de gebroeders Luc en Jean-Piere Dardenne, dat zien. Hun eerste van een reeks van ‘Luikse’ meesterwerken, Rosetta, maakte een onvergetelijke indruk op het publiek in de Europese bioscopen. Tegen de achtergrond van werkloosheid, armoede, en gebrek aan structuur toonden zij het leven van Rosetta, een jong meisje, zoekend naar werk en houvast.
De werkloosheid en armoede zijn nog niet overwonnen in Wallonnë, en ook niet in Luik. Maar er is wel wat veranderd. De Waalse economie, onder impuls van de Parti Socialiste, wordt hervormd, groeit harder dan de economie in Vlaanderen, en buitenlandse investeerders hebben de regio herontdekt. Extreem rechtse of populistische partijen? In Wallonnië krijgen ze geen voet aan de grond. Integendeel, het gaat snel de goede kant op in het zuiden van België. Dat zie je best in Luik. De herinnering aan de grauwe, zwarte stad is verdwenen. Het centrum is opgeknapt, levendig, hartelijk open en vrij. Luik is een onbekende, verrassende en mooie stad en niet vor niets heeft de Vurige Stede zich gekandideerd om in 2017 de Wereldtentoonstelling te mogen organiseren. Als het lukt om dat project binnen te halen, zal de wereld verrast worden. Dan mag de socialistische burgermeester Willy De Meyer trots zijn; dan heeft zijn ploeg in Luik een mirakel verricht. (Navraag leert me dat de kandiatuur van Luik voor de Wereldtentoonstelling niet bekend is bij partijgenoten in Limburg, in Aken, maar ook niet bij mijn Vlaamse vrienden in Antwerpen….)
Zover is het nog niet. Bovendien is de armoede nog niet verdwenen, en de werkloosheid nog niet opgelost… maar er is wel weer hoop, zelfbewustzijn en vertrouwen. Ik heb een afspraak met Marc Sombreffe, secretaris-generaal in het partijkantoor van de PS. Ik wil horen wat het geheim is van de PS.
Cecile Colon, secretaresse van het partijkantoor laat me binnen en brengt me naar een grote vergaderkamer, met een reusachtige tafel, waar aan weerszijden stoelen staan opgesteld. Op de tafel flesjes bronwater, glazen, busjes zout en een aantal schalen met hard gekookte eieren. Ik moet even wachten; secretaris-generaal van de afdeling van de PS Luik is een drukke baan. Zou ik een eitje durven pellen?
Als sterkste politieke en maatschappelijke beweging draagt zij sinds jaar en dag grote maatschappelijke en bestuurlijke verantwoordelijkheid in Wallonnië, in Brussel en in de federale overheid. De PS heeft buiten Wallonië een reputatie van ´clientalisme, geldverkwisting, en stagnatie’. Bovendien bleek de PS verwikeld in verschillende omkoopschandalen. Andre Cools, de beminnelijke machtspoliticus, werd voor het apprtement van zijn geliefde op straat doodgeschoten door een huurmoordenaar. De moordenaars, Tunesiërs, bleken ingehuurd door Italiaanse maffioso, die directe banden hadden met het kabinet van de Luikse PS minister, romancier en dichter, Alain van der Biest. Van der Biest werd nooit veroordeeld: enkele dagen nadat zijn oude moeder overleed, en kort voor de aanvang zijn proces, pleegde van der Biest zelfmoord.
Dat was het verleden. De Luikse PS heeft zich herpakt, nieuwe mensen stonden op, en zuiverden de partij. De Italiaanse immigrantenzoon Elio di Rupo heeft de trap van bovenaf schoongeveegd, maaar de PS is wel de PS gebleven.
Marc Sombreffe is verrast door mijn bezoek, mijn voettocht en mijn vraag: Wat is het geheim van de PS?
Marc Sombreffe: “Onze kracht is heel eenvoudig te verklaren. De ‘Action Commune’, de verbondenheid van vakbond, partij en ziekenfondsen geven ons een grote stabiele machtsbasis, en ongelooflijk grote verantwoordelijkheden. Onaantastbaar is voor de ‘Action Commune’ solidariteit. Dat betekent in de praktijk de verdediging van sociale zekerheid. Wij garanderen de menselijke waardigheid, en dus houden wij vast aan geindiceerde en fatstoenlijke werkloosheidsuitkeringen en pensioenen. Daarnaast dragen we verantwoordelijkheid in het bestuur van het land, van provincies en steden en dorpen. Dat betekent dat we de economie hervormen en aanpassen aan de moderne wereld, met een vrije, wereldomvattende markt. Die combinatie werkt. Solidariteit en economische dynamiek. Het kost natuurlijk tijd, een generatie, om een economie van staal en kolen om te schakelen, maar we weten welke kant we op gaan, en waarom. Mensen vertrouwen ons. Wij staan voor ons sociaal democratisch erfgoed.”
Onvermijdelijk komt de politieke impasse ter sprake, waarin België nu al zo lang verkeert. Marc Sombreffe, die ook gemeenteraadslid is in Seraing, een van de voorsteden van Luik, en tot voor kort voorzitter was van derdeklasser FC Seraing, wijst er op dat de vakbonden en mutualiteiten nog steeds nationale machtsfactoren zijn. De rechterzijde, de Vlaams nationalisten van Bart de Wever en de liberale partijen in Noord en Zuid, willen niets liever dan de sociale zekerheid afbreken, ontmantelen en vermarkten, zoals ook elders in en door Europa wordt gepropagandeerd. Daartegen vechten wij; daar gaat de strijd over.”
Marc Sombreffe: “Nogmaals voor de Action Commune geldt de solidariteit. De arbeidersklasse heeft er niets aan zich te laten verdelen, niet in het Noorden, niet in het Zuiden. De Waalse economie groeit harder dan in Vlaanderen. Straks heeft het Noorden ons weer nodig. Maar het komt goed.”
De PS heeft een enorme aanhang, nog steeds. Hoe doen jullie dat?
Marc Sombreffe: “Dat is heel eenvoudig, hoor. Toen de arbeiders met duizenden werden ontslagen zijn we iedereen persoonlijk gaan opzoeken. We hebben iedereen er bij de partij en in de beweging gehouden. Veel arbeiders zijn als zelfstandige gaan werken, of hebben bedrijfjes opgezet. Zij weten dat de solidariteit er niet voor niets is, en dat het ook voor hen belangrijk is wanneer het weer eens tegen zit. Daarom blijven zij bij ons. Er komt nog bij dat we de afdelingen heel lokaal hebben georganiseerd, eigenlijk op wijk en straat niveau. Voor de PS is de essentie het menselijk contact, de onderlinge verbondenheid, en zo hebben we ons georganiseerd.”
Vanzelfsprekend is de band met de vakbond en het ziekenfonds hecht. Iedereen heeft in België de keuze om zich bij een christen democraisch, liberaal, neutraal of socialistisch ziekenfonds aan te sluiten. Het ziekenfonds garandeert niet alleen goede, directe en betaalbare zorg, maar ook veel meer dan dat, tot zelfs vakantiereizen aan toe. In het arrondissement Luik zijn 350.000 mensen lid van het socialistisch ziekenfonds. De helft van alle Luikenaars is lid van de socialistische vakbondt, het FGTB-ABVV. Marc Sombreffe: “Elke partner in de Action Commune heeft haar eigen verantwoordelijkheid, en natuurlijk zijn er soms spanningen, maar wanneer het er op aan komt, staan we schouder aan schouder. Nu rechts, en zelf Europa, echt de aanval heeft ingezet op het ontmantelen van de solidariteit, laten we elkaars hand niet los. Dat vraagt veel overleg en coördinatie, maar we houden vol. We geven de strijd tegen rechts, tegen het kapitalisme nooit op. ”
Marc Sombreffe staat op, verontschuldigt zich en haast zich naar een volgende afspraak. Even later sta ik op straat, kijk verbaasd achterom…. Alleen al in Luik, twintigduizend leden; persoonlijk contact; menselijke wardigheid, solidariteit. Geen populisme, geen extreem rechts. De Partij van de Arbeid heeft in Nederland 55.000 leden. In het hele land….
(wordt vervolgd.)